De Nikkei-beursdip van 5 augustus 2024

“De waarde van aandelen schommelt natuurlijk altijd een beetje,” begint Raphie. “Maar dan moet je denken aan één procent meer of minder. Alle dalingen of stijgingen van meer dan 2% in één dag zijn al opmerkelijk. Een daling van 12% is dus zeer uitzonderlijk. De laatste keer dat dat gebeurde, was in 1987, alweer 37 jaar geleden. Alleen toen herstelden de beurzen zich minder snel dan nu.”

Maar wat was nu de oorzaak van deze plotselinge daling? Heel kort gezegd: de Japanse Centrale Bank kondigde een kleine renteverhoging aan. Raphie: “Om te begrijpen wat er gebeurde, is het goed om te weten dat Japan al sinds de jaren ‘90 weinig inflatie kent. In Japan stijgen de prijzen dus nauwelijks.
 
Een aanhoudend lage inflatie kan omslaan in een situatie dat prijzen dalen. Dalende prijzen lokken weer verder dalende prijzen uit. Japanners gaan hun aankopen namelijk uitstellen. Dat is weer slecht voor de Japanse economie. Centrale banken proberen daarom de inflatie in een land te bij te sturen door aan de renteknop te draaien. Als inflatie te laag is, verlagen ze rentes. Bij een te hoge inflatie, verhogen ze de rentes. De Japanse Centrale Bank hield de (beleid)rente dus al tientallen jaren laag. Maar sinds de coronacrisis zijn de prijzen wereldwijd gestegen. Dat merkten ze ook in Japan. Ook de lonen stijgen weer. Daarom besloot de Japanse Centrale Bank de beleidsrente iets te verhogen.

De Centrale Bank deed dus niet iets heel geks. Zij heeft als doel om de Japanse inflatie stabiel te houden. Maar… de beurzen bleken extreem sterk te reageren op deze renteverhoging. “En dat was echt totaal onverwacht,” besluit Raphie.

Maar wat was dan de reden dat er zo’n heftige reactie kwam? Hoe het precies zit, kan Raphie niet met zekerheid zeggen, maar er zijn wel een paar mogelijke verklaringen. Een veelgehoorde verklaring is dat enkele beleggers al jaren een trucje uithaalden: ze leenden Japanse yens, want de yen was goedkoop door de lage rente in Japan. Met het geleende geld kochten deze beleggers Amerikaanse of Europese aandelen en staatsobligaties. “En dan maakten ze winst, omdat de verschuldigde rente op de lening in yens lager was dan het rendement op de Amerikaans/Europese beleggingen. Dit trucje wordt een carry trade genoemd,” legt Raphie uit.

“Beleggen met geleend geld kent echter een hoog risico,” vervolgt Raphie, “want als de waarde van de yen opeens stijgt, verdwijnt die winst van de carry trade. Je moet immers nog je lening terug betalen in Japanse yen die opeens veel duurder is als je met dollars moet betalen.” En wat gebeurde er: de beleggers gingen hun beleggingen verkopen om hun lening zo snel mogelijk terug te betalen. Het viel te verwachten dat hierdoor de vraag naar Japanse yen zou stijgen. Vermoedelijk anticipeerden beleggers op deze stijging, wat niet positief is voor de Japanse bedrijven die veel exporteren. Dat zag je ook terug op de Japanse beurs. Wat ook een rol speelde, was de publicatie over het dalende aantal banen in Amerika. Dat wakkerde de vrees voor een recessie aan.

"Ik vermoed dat het vooral ging om professionele beleggers en misschien ook automatische beleggingsprogramma's die zo massaal aandelen gingen verkopen. Het zijn over het algemeen geen particuliere beleggers die dit soort dingen doen," legt Raphie uit.

De beurs reageerde dus eigenlijk heel heftig op een kleine verhoging van de rente. Zou je kunnen spreken van een hefboomeffect? “Ja, dat zou kunnen,” zegt Raphie. “In ieder geval reageerde de beurs heel sterk negatief, terwijl het niet zo slecht gaat met de Japanse economie.“ Terwijl de beurs doorgaans een afspiegeling zou moeten zijn van wat er daadwerkelijk economisch in een land gebeurt.

“Belangrijk hierbij is ook, dat de Japanse centrale bank haar beleidsrente een beetje heeft verhoogd juist omdat het redelijk goed gaat met de Japanse economie. Als dan de Japanse yen meer waard wordt, is dat niet per se slecht voor de Japanners.” Want Japan importeert meer dan dat het exporteert. “Japan importeert bijvoorbeeld bijna al haar olie. Olie wordt doorgaans in Amerikaanse dollar afgerekend. Als de yen in waarde stijgt ten opzichte van de Amerikaanse dollar, heb je dus minder yen nodig om een vat olie te kopen.”

Raphie denkt even na. “Eigenlijk is het heel lastig om daar een duidelijke reden voor te geven. Niemand weet het precies en ik durf het ook niet met zekerheid te zeggen. Het zou kunnen dat automatische beleggingsprogramma’s eerst signaleerden dat ze Japanse aandelen moesten verkopen toen de waarde initieel zakte maar dat ze de volgende dag óók het signaal kregen: deze aandelen zijn nu goedkoop, dus snel aankopen. En misschien raakten beleggers op 5 augustus kort in paniek vanwege die geleende yens of dachten ze aan de beursbewegingen te zien dat het slecht ging met de Japanse economie. En realiseerden ze meteen daarna dat de heftige reacties op de beurs geen juiste weergave was van de ‘echte’ situatie in Japan of van de bedrijven die opeens in beurswaarde daalden.”