Burn-out: klachten, oorzaak en herstel
Een burn-out is een vorm van geestelijke en lichamelijke uitputting. Je komt thuis te zitten. Je ziet op tegen een kleine taak zoals de afwas of boodschappen. De oorzaak: een lange periode van overspanning en stress. Je herkent het aan hardnekkige klachten. Zoals extreme vermoeidheid, heftige emoties, gebrek aan zelfvertrouwen en lichamelijke klachten als hartkloppingen en buikpijn.
- Een burn-out – letterlijk ‘opgebrand’ zijn - is een vergaande vorm van uitputting.
- Symptomen zijn aanhoudende klachten zoals: heftige emoties, lichamelijke en geestelijke uitputting, lichamelijke klachten, gebrek aan zelfvertrouwen.
- 1,2 miljoen werknemers in Nederland hebben burn-out klachten. Dat is ongeveer 17% van de beroepsbevolking.
- Een burn-out is het gevolg van een lange periode van overspanning en stress.
- Meld een burn-out zo vlug als kan bij je huis- of bedrijfsarts.
- Vaak volg je behandeling of therapie bij een specialist. Die kijkt naar je omgang met spanning.
- De herstelperiode verschilt, maar duurt vaak een jaar.
Je bent opgebrand. Je krijgt heftige lichamelijke en geestelijke klachten. Naar je werk gaan lukt niet meer. Zelfs de eenvoudigste huishoudelijke taken zijn al te veel. Een burn-out is volgens de Landelijke Eerstelijns Afspraak (LESA) een heftige vorm van overspannenheid.
Om burn-out klachten te voorkomen, moet je de waarschuwingssignalen vroegtijdig herkennen. De onderstaande, aanhoudende symptomen en klachten passen bij een burn-out.
- Heel erg emotioneel. Je valt om de kleinste dingen uit naar huisgenoten, of je moet vaak huilen om niets.
- Je bent meer dan 6 maanden voortdurend moe en uitgeput. Zelfs na een vakantie keert je energie niet terug.
- Je hebt concentratieverlies, vergeetachtigheid en moeite met focussen.
- Gebrek aan zelfvertrouwen. Je gelooft niet meer in je eigen kwaliteiten.
- Lichamelijke klachten van een burn-out uiten zich in: hoofdpijn, hartkloppingen, duizeligheid, pijn op de borst, buikpijn of benauwdheid.
- Je sluit je helemaal af. Je doet niets en wil liever niemand zien of spreken.
Voor iedereen zijn er verschillende oorzaken van een burn-out sterk. Deze factoren spelen volgens Zorgwijzer een rol:
- Langdurige overbelasting, vaak door aanhoudende stress. Je vraagt te lang te veel van jezelf.
- Hoge werkdruk. Je neemt te veel taken op je, of er wordt te veel van je gevraagd. De prestatiedruk is zó hoog dat je die niet aankunt.
- De werkomstandigheden zijn moeilijk en/of slecht.
- Je krijgt weinig steun van je collega's.
- Je hebt problemen in de privésfeer. Denk aan schulden, relatieproblemen of weinig sociale contacten.
- Een heftige gebeurtenis, zoals ontslag, een relatiebreuk, overlijden of ernstige ziekte van een naaste.
- Ook leuke situaties of gebeurtenissen kunnen te veel spanning meebrengen. Denk aan het voorbereiden van een bruiloft, verhuizen of een kind krijgen.
Of je meer kans hebt op een burn-out, heeft niet alleen te maken met je privé- of werksituatie. Het heeft ook te maken met je persoonlijkheid. Volgens ZorgkaartNederland heb je meer kans op een burn-out als je de volgende eigenschappen hebt:
- Je bent een binnenvetter en praat moeilijk over je gevoelens.
- Je vraagt niet makkelijk om hulp.
- Je zegt moeilijk ‘nee’.
- Je oordeelt negatief over je eigen prestaties.
- Je bent een perfectionist. Het is nooit goed genoeg.
- Je bent te erg betrokken bij je werk. Je werkt bijvoorbeeld langer door en je legt geen taken neer bij een andere collega.
- Je eist te veel van jezelf.
Een burn-out is te behandelen. Het is een traject dat gepaard gaat met vallen en opstaan. Meld je klachten snel bij je huis- of bedrijfsarts. Met de arts bespreek je de vervolgstappen. Een praktijkondersteuner GGZ (POH-GGZ), een maatschappelijk werker of een psycholoog helpen je verder.
Je eigen problemen analyseren is niet eenvoudig. Helemaal niet als je mentaal in de knoop zit. Professionele hulp is aan te raden. Een arts of psycholoog kijkt hoe je omgaat met spanning, omdat het daar vaak misgaat. Er zijn allerlei behandelmethoden/therapieën voor een burn-out. Psychologen gebruiken vaak cognitieve gedragstherapie, oplossingsgerichte therapie, hartcoherentie en mindfulness. Blijf tijdens je behandeling en herstel actief. Doe je dagelijks activiteiten, zoals je deed, als dat je lukt. Soms krijg je ook medicijnen voorgeschreven, zoals slaap- of kalmeringsmiddelen. Maar die versnellen je genezing niet.
Het herstel van een burn-out verloopt volgens Charlotte Labee, schrijfster van Brain Balance, in 3 fasen:
- Accepteer dat je een burn-out hebt. Rust en ontspanning zijn hier belangrijk. Wissel activiteiten en ontspanning af. Deze fase duurt ongeveer 3 weken.
- Bedenk welke problemen spanning gaven en welke oplossingen er zijn. Kijk naar de oorzaken van spanning. Hoe ga je met de spanning om en wat ga je anders doen? Duur: 3 - 6 weken.
- Voer de bedachte oplossingen uit en pak langzaam maar zeker je normale bezigheden op. Duur: ca. 6 weken.
Je kunt ook zelf een erkende burn-out coach zoeken. Samen met jou kijkt die naar de oorzaken van je klachten. Een coach maakt een plan van aanpak dat het beste voor jou werkt. Met goede hulp ga je zo snel mogelijk weer aan de slag. Je gaat ook privé weer prima functioneren.
De behandeling van een burn-out wordt niet vergoed door je basisverzekering. Een burn-out valt vanuit medisch oogpunt onder de ‘aanpassingsstoornissen’. En die moet je zelf betalen. Check wel of je werkgever (mee)betaalt. En als de bedrijfsarts je doorverwijst naar een psycholoog, dan is je baas verantwoordelijk voor de kosten. Medicijnen die je huisarts voorschrijft vallen wel onder je basisverzekering, na aftrek van eigen risico. Heb je een aanvullende zorgverzekering, dan dekt deze waarschijnlijk ook psychotherapie en mindfulness.
Je herstelt wel degelijk van een burn-out. Het is een misverstand dat mensen na een burn-out nooit meer de oude zijn. Op de werkvloer zouden collega's en managers je niet meer voor vol aanzien. Er is onderzoek dat dit tegenspreekt. Velen keren zelfs beter terug dan vroeger. Ze hebben uit hun traumatische periode levenslessen getrokken.
Je hoeft je niet te schamen voor je burn-out, want je bent verre van alleen. Volgens cijfers van het TNO hadden 1,2 miljoen werknemers in Nederland in 2021 burn-out klachten; dat is zo'n 16% van de beroepsbevolking.
Hoelang een burn-out duurt, hangt helemaal af van de persoon en de situatie. Meestal duren de klachten 6-9 maanden. Maar je kunt ook langer last houden van een burn-out.
Heb je je burn-out overwonnen? Daar mag je trots op zijn. Het is een knappe prestatie! Pas op voor een terugkeer van je klachten. Dit overkomt een kwart van alle mensen die ooit een burn-out hebben gehad. Breng de oorzaken goed in kaart en verval niet in oude patronen. Zo blijf je vitaal aan het werk.
Een burn-out verwarren mensen makkelijk met overspanning, overwerkt zijn en stress. Het gaat een stap verder. Veel symptomen lijken wel op elkaar. Ben je bijvoorbeeld overspannen, dan ervaar je misschien ook de volgende klachten:
- moeheid;
- slaapproblemen;
- prikkelbaarheid;
- piekeren;
- concentratie- en geheugenproblemen.
Als je de oorzaken van overspanning wegneemt, dan kun je vaak snel weer de oude zijn. Denk aan oorzaken zoals te veel werk of tijdsdruk. Zorg bijvoorbeeld voor een goede werk-privébalans. Bij een burn-out is dat niet zo simpel. De klachten zijn langduriger. Dat kan een half jaar duren. Je bent het stadium van overspanning voorbij en moet vaak een behandeling of therapie volgen om te herstellen.
Naast stress, overspanning en burn-out kom je ook vaak de term surmenage tegen. Dit is het Franse woord voor ‘overwerkt’. Een fase die tussen stress en burn-out in zit. Een surmenage kan tot een burn-out leiden. Grijp vroegtijdig in als je overwerkt dreigt te raken.
Een andere aandoening die dicht tegen burn-out aan ligt is depressie. Het verschil volgens GGZnieuws is dat tussen ‘kunnen’ en ‘willen’. Iemand met een burn-out wíl nog wel naar buiten, maar het lukt niet. Ben je depressief, dan heb je nergens zin in. Herstel gaat volgens de Depressie Vereniging vaak samen met een combinatie van informele steun uit de omgeving en professionele hulp.