Keuzebegeleiding in het nieuwe pensioenstelsel

Keuzebegeleiding is in de nieuwe pensioenwet meegenomen omdat het belangrijk is dat werknemers in staat worden gesteld zelf en bewust keuzes te maken binnen de pensioenregeling. Met de nieuwe wet liggen veel risico’s namelijk bij de werknemer. Daardoor wordt het belangrijker om stil te staan bij de pensioenkeuzes. Het voorgestelde artikel 48a vermeldt dat de pensioenuitvoerder de deelnemer, gewezen deelnemer, gewezen partner of pensioengerechtigde begeleidt bij het maken van passende keuzes binnen de pensioenregeling. De verantwoordelijkheid voor het informeren en activeren van werknemers over pensioen heeft de wetgever bij de pensioenuitvoerder gelegd. “Dit omvat dus geen persoonlijke aanbevelingen of adviezen. Bij a.s.r. kennen we ook niet het gehele financiële plaatje. Voor persoonlijk advies gaan werknemers naar adviseurs”, licht Folkert toe. 

De exacte eisen aan de invulling van de rol van de pensioenuitvoerder zijn nog niet bekend. Dit is de ‘open norm’ en die wordt gaandeweg ingevuld. Het zal onder meer bepaald worden door technologische ontwikkelingen en de acceptatie van beschikbare tools door de verschillende doelgroepen. Dat laatste is overigens essentieel, want de AFM (Autoriteit Financiële Markten) heeft het bieden van handelingsperspectief verplicht. Dat betekent dat alle communicatie erop gericht moet zijn om de werknemer tot actie aan te zetten.  

Om werknemers ook echt in actie te laten komen, namelijk het maken van keuzes voor hun pensioen, moeten ze getriggerd worden. Dat vereist goed getimede en doelgroepgerichte communicatie met een boodschap en een middel dat past bij dat deel van de populatie. Bovendien moet die communicatie ook goed inspelen op menselijk gedrag zoals emoties en de natuurlijke aversie tegen mogelijke beleggingsverliezen. Dit zorgt automatisch voor framing maar dat is toegestaan door de AFM mits het passend is bij en in het belang van de werknemer.  

Mensen activeren is lastig, zeker als het een onderwerp betreft dat door velen als complex en minder urgent wordt beschouwd, zoals pensioenen. Door in te spelen op psychologische effecten, worden werknemers wel gestimuleerd om actie te ondernemen. In het webinar geeft Tim daarvoor veel voorbeelden. Zoals dat mensen iets kiezen wat anderen ook kiezen. 

Vanaf 1 juli 2023 treedt de Wet toekomst pensioenen in werking. De norm van keuzebegeleiding geldt vanaf de inwerkingtreding van de wet. Informatie en communicatie zijn essentieel voor een succesvolle overgang naar de nieuwe pensioenregeling. En dat vereist volgens zowel Tim als Folkert een goede samenwerking tussen de uitvoerder, adviseur en werkgever. Vanuit goed werkgeverschap heeft de werkgever namelijk ook een rol. Die moet het mogelijk maken dat de werknemers een keuze kunnen maken. Tim: “Stel dat de werkgever tijdens een pauze een informatiesessie aanbiedt met broodjes kroket. Dan bereik je meer werknemers dan als de werkgever dit organiseert op een maandagavond om 20.00 uur.”  

Voor de keuzebegeleiding houdt de AFM toezicht op onder meer de wijze van informatie en activatie. Het gaat daarbij om elk communicatiemoment; vanaf het eerste contact tot en met elke tekst of vraag in het pensioenportaal. Hiervoor heeft de AFM duidelijke richtlijnen gegeven, zoals dat moet opvallen wat belangrijk is, dat de volgorde van opties ertoe doet en het beste zo min mogelijk alternatieven aangeboden worden. De defaults (standaard keuzes) moeten slim zijn, afgestemd op de werknemer en met een duidelijke samenhang. 

Werknemers die geen keuze maken, krijgen automatisch de default. Tim: “Van de werknemers die wel actief zijn, kiest 80% tot 90% ook voor de default.” In het webinar wordt duidelijk dat dit fenomeen verklaard kan worden vanuit behavioral finance (gedragspsychologie die verklaart hoe mensen financiële beslissingen nemen). De confirmation bias (voorkeur voor bevestiging ) leidt er dan toe dat mensen de aangeboden keuze ook kiezen alsof het hun eigen keuze is.

Bij het bepalen van de default is het heel belangrijk dat je als uitvoerder de juiste kiest. Maar hoe weet je dat? Hoe weet je of een groep bijvoorbeeld wel of geen risico kan of wil lopen? “Volgens de AFM moet je afwegen wat in het belang van de werknemer is. Daar mag je dan op framen en de default creëren.” Dat kan met alles wat een indicatie kan zijn van wat bij iemand past. Of werknemers uiteindelijk ook geactiveerd worden en een keuze maken, zal grotendeels het gevolg zijn van de samenwerking tussen alle partijen. Terwijl straks het nieuwe pensioenstelsel al gaande is, zal de open norm uiteindelijk vorm krijgen in een continu proces van inschatten, checken en aanpassen.