Cem (42) komt uit een arm gastarbeidersgezin

Cem is dit jaar negen jaar gelukkig getrouwd met zijn vrouw Kadriye. Met veel plezier wonen zij met hun twee dochtertjes – Miray van bijna zeven en Belinay van bijna drie – in  Leeuwarden. Hij prijst zichzelf dolgelukkig met zijn gezin. “Ik ben een grote bofkont,” zegt hij met een lach op zijn gezicht.

“Ik ben geboren in Haaksbergen. Eind jaren '60 verhuisde mijn vader samen met mijn moeder en oudste zus daarnaartoe vanuit Turkije, om als gastarbeider in een textielfabriek te werken. Ruim 10 jaar later kreeg hij werk in Leeuwarden, in een metaalfabriek. Daarom verhuisde ik met mijn ouders, broer en zussen die kant op.”

Van huis uit heeft Cem naar eigen zeggen niet veel meegekregen over hoe je met geld moest omgaan. Toch kreeg hij onbewust wel iets mee. "Een gezegde dat bij ons thuis regelmatig viel is ‘Ayağını yorganına göre uzat’. In het Nederlands: ‘je moet je voeten niet langer strekken dan je deken lang is’. Dat betekent dat je je aanpast aan je beschikbare middelen en niet meer geld moet uitgeven dan dat je hebt”, legt Cem uit.

Cem vertelt dat hij uit een arm gezin komt. “Na jarenlang als gastarbeider gewerkt te hebben, raakte mijn vader arbeidsongeschikt. In die tijd was ik een tiener. Vanaf dat moment moest hij – en wij – leven van een WAO-uitkering. Mijn moeder verdiende niet veel als schoonmaakster. Omdat ze geen opleiding had en geen Nederlands sprak, waren er weinig andere mogelijkheden.”

Doordat de meeste andere kinderen via hun ouders ‘genoeg’ geld te besteden hadden, was het vroeger niet altijd makkelijk voor Cem. “Er zijn momenten die mij sterk zijn bijgebleven. Zo weet ik nog goed dat ik in groep acht zat en er een schoolreisje werd georganiseerd. Voor 100 gulden mocht je mee. Hoewel ik heel graag mee wilde, heb ik dat geld niet eens gevraagd aan mijn ouders. Ik wist dat zij dat niet te besteden hadden. Op school durfde ik dat uit schaamte niet te zeggen en verzon daarom iets anders als reden”, blikt Cem terug.

Toen Cem op de middelbare school zat, nam hij een bijbaantje als krantenbezorger. Zo kwam hij voor het eerst in aanraking met het hebben van eigen geld. Op 16-jarige leeftijd ruilde hij de kranten in voor pizza’s. Cem: “Met het geld dat ik verdiende kon ik eindelijk, net als veel anderen in mijn omgeving, eens mooie schoenen of kleding kopen. Thuis leverde dat weleens een discussie op. Het ging namelijk heel erg tegen mijn vaders principes in. Dat is ook niet zo gek als je je bedenkt dat hij niet eens altijd schoenen had toen hij opgroeide.”

Door de verhalen van zijn vader, leerde Cem dat het hebben van geld niet vanzelfsprekend is en je bewust moet omgaan met je geld. Maar ook dat de waarde ervan voor iedereen sterk kan verschillen. Dit hoopt Cem mee te geven aan zijn twee dochters.

Na de middelbare school heeft Cem de mbo-opleiding Economie en Administratie gevolgd. “Ik was absoluut geen studiebol! Leren uit boeken was niets voor mij. Leren in de praktijk daarentegen wel; dat ging me goed af. Na mijn mbo-opleiding ben ik daarom niet gaan doorstuderen, maar gaan werken”, vertelt Cem. Ondertussen werkt hij alweer 12,5 jaar lang met veel plezier bij een financiële instelling, waar hij momenteel als servicemedewerker het klantcontact verzorgt.

Door zijn opvoeding is Cem altijd bewust met zijn geld omgegaan. “Vanaf het moment dat ik werkte, heb ik altijd geld gespaard. De islam schrijft voor geen rente te betalen of te ontvangen. Daarom liet ik mijn spaargeld in de eerste jaren gewoon op een betaalrekening staan. Zodra ik mijn geld op een spaarrekening zou zetten, zou ik daar rente over ontvangen”, legt Cem uit. “Tegenwoordig heb ik tóch maar een deel van mijn geld op een spaarrekening staan, omdat het veiliger voelt." 

Voordat Cem deze vraag beantwoordt, wil hij benadrukken dat hij geen theoloog is. “Ik kan je alleen vertellen wat ík van de regel weet en hoe ík deze persoonlijk benader. De regel is met name bedoeld om woekeren te voorkomen. In andere woorden: dat de positie van degene die geld moet lenen wordt misbruikt door degene die het geld uitleent.”