De rechtsvorm is de juridische vorm die je aangeeft wanneer jij jouw onderneming inschrijft bij Kamer van Koophandel (KvK). In Nederland bestaan er twee vormen van rechtspersoonlijkheid voor bedrijven. De onderneming is zelf de rechtspersoon of een onderneming kent meerdere eigenaren. Het is belangrijk om hier als ondernemer goed over na te denken, omdat elke ondernemingsvorm verschillende gevolgen heeft voor je bedrijf. Bijvoorbeeld voor de aansprakelijkheid of de aangifte bij de Belastingdienst. 

Als je als zzp’er een bedrijf opricht, dan is de eenmanszaak al jaren de meest gekozen rechtsvorm. Bij deze ondernemingsvorm is één persoon de eigenaar. Er kunnen wel meerdere mensen in een eenmanszaak werken.

Bij een eenmanszaak wordt er geen onderscheid gemaakt tussen je privé- en bedrijfsvermogen. Als je bedrijf failliet gaat, dan kunnen eventuele schuldeisers van je bedrijf dus ook aanspraak maken op je privébezit. Goed om te weten: als je getrouwd bent in gemeenschap van goederen, dan is ook je partner financieel aansprakelijk voor eventuele schulden (tenzij je hier specifieke huwelijkse voorwaarden voor hebt afgesproken). 

Je kan een besloten vennootschap (bv) alleen of samen met anderen oprichten. Sinds 2012 is het niet meer nodig om een minimumkapitaal te hebben. Kenmerkend voor een bv is dat het kapitaal van een bv is verdeeld in aandelen, die weer in het bezit zijn van de aandeelhouder(s). De risico’s voor jou als oprichter zijn hierdoor beperkt. De aandelen zijn niet vrij overdraagbaar of verhandelbaar (vandaar de naam ‘besloten’). 

Als je met je bedrijf een besloten vennootschap opricht, dan geldt je onderneming als een rechtspersoon. Het voordeel hiervan is dat niet jij, maar de bv in de meeste gevallen aansprakelijk is voor eventuele schulden. Als directeur ben je namelijk in dienst van de bv en handel je uit naam van het bedrijf. 

Een naamloze vennootschap (nv) lijkt erg op een besloten vennootschap. Bij een nv is het kapitaal ook verdeeld in aandelen. Verschil met een bv is dat bij het oprichten van een nv, een minimumkapitaal van 45.000 euro nodig is. Een ander verschil is dat het bij een nv niet verplicht is om een register van aandeelhouders bij te houden. Dit moet bij een bv wel. Vandaar de naam ‘naamloos’. 

Net als bij een bv geldt ook een nv als rechtspersoon. De nv is dus in de meeste gevallen aansprakelijk voor eventuele schulden en als directeur ben je in dienst van de nv, waardoor je privé niet aansprakelijk bent. 

De vennootschap onder firma (vof) is een handige rechtsvorm als je samen met één of meerdere ondernemers een bedrijf wilt oprichten. Het voordeel is dat net als bij een eenmanszaak de oprichtingseisen van een vof vrij simpel zijn. Zo is een minimumkapitaal niet nodig. Wel is de eis dat alle ondernemers (vennoten) iets inbrengen in de vof. Dit kan geld zijn, maar ook goederen of arbeid.

Bij een vof ben je samen aansprakelijk bij eventuele schulden van de vof. Dus ook als een andere vennoot schulden maakt, zijn jullie met elkaar aansprakelijk. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen je privé- en zakelijk vermogen. 

De commanditaire vennootschap (cv) is een bijzondere vorm van de vof. Een cv is vaak de oplossing voor ondernemers die een vof willen beginnen, maar er te weinig geld voor hebben. Een cv bestaat namelijk uit twee soorten vennoten: behendere en de stille vennoten (de geldschieters). De beherende vennoot heeft als ondernemer de dagelijkse leiding in het bedrijf. De stille vennoten zijn alleen financieel betrokken bij een cv.

Een voordeel bij de cv is dat de Belastingdienst de beherend vennoot als ondernemer ziet, waardoor je dus recht hebt op belastingvoordeel zoals de ondernemersaftrek. De stille vennoot is voor de Belastingdienst geen ondernemer. 

Als beherend vennoot ben je zowel zakelijk als privé aansprakelijk bij een cv. Als de cv failliet gaat, dan kan er bij eventuele schulden dus ook aanspraak worden gemaakt op je privé bezit. De stille vennoot kan alleen zijn investeringen kwijtraken.

In een maatschap beoefen je je beroep als zelfstandig ondernemer samen met andere partners uit, onder een gemeenschappelijke naam. Alle partners in een maatschap werken gelijkwaardig samen en de winst wordt verdeeld. Dit houdt vaak ook in dat je bij investeringen of een faillissement een minder groot risico loopt. Bij een maatschap is het verplicht dat elke ondernemer iets inbrengt de maatschap, zoals geld, arbeid of goederen.

Ondernemers die vaak samenwerken in een maatschap zijn bijvoorbeeld tandartsen, architecten, fysiotherapeuten of advocaten. Het wordt door ondernemers vaak als voordeel gezien dat de Belastingdienst de ondernemers in een maatschap als zelfstandig ondernemers ziet, waardoor je recht hebt op belastingvoordeel zoals de ondernemers- en investeringsaftrek. 

De maatschap zelf is geen officieel rechtspersoon. Dus als maat in een maatschap ben je met je eigen vermogen aansprakelijk voor mogelijke schulden van de maatschap. Wel is het zo dat iedereen hierbij aansprakelijk is voor een gelijk deel. 

Een coöperatie is een speciale vereniging waarin minimaal twee mensen leden samenwerken. Individuele ondernemers kiezen vaak voor een coöperatie om te profiteren van de voordelen van een collectief. Als lid van een collectief profiteer je bijvoorbeeld van gezamenlijke inkoop van goederen, of de marketing. Een ander voordeel is dat wanneer je als ondernemer in een coöperatie ziek bent, een ander lid je werk kan overnemen.

Een coöperatie bestaat dus uit leden. Een vaak genoemd voordeel is dat leden kunnen stoppen of instappen zonder dat het voortbestaan van de coöperatie in gevaar komt. Dit is anders dan bij bijvoorbeeld de vof of een maatschap. 

Een coöperatie geldt als rechtspersoon, dus als lid van een coöperatie ben je in principe niet aansprakelijk voor mogelijke schulden met je privévermogen. 

Een stichting is een organisatie die niet als doel heeft om winst te maken, maar een maatschappelijk, sociaal of ideëel doel te bereiken. Een stichting mag wél winst maken met een onderneming, maar het is dan de bedoeling dat deze winst weer uitgegeven wordt aan het behalen van het ideële doel van de stichting.

Voorbeelden van stichtingen zijn sportverenigingen, ziekenhuizen, musea of zorginstellingen. Het geld van een stichting komt binnen via donaties, leningen, subsidies en erfenissen. Een stichting heeft geen aandeelhouders, wel een bestuur.

De stichting is een rechtsvorm met rechtspersoonlijkheid. Dat betekent dat je als bestuurder vaak niet aansprakelijk bent met je privévermogen voor eventuele schulden. 

Als ondernemer kies je waarschijnlijk niet snel voor een vereniging als rechtsvorm van je bedrijf. Mensen kiezen vaak voor een vereniging die samen een wens of (maatschappelijk) doel willen bereiken, zonder winst te willen maken. Dan kan je denken aan het verbeteren van een winkelgebied, samen sporten of muziek maken.